Ýer, suw, howa... bu barlyklary Beýik biribar ynsana ýaratdy. Daýhan ýeri-ýer etdi, suwardy, hasyl ýetişdi. Hasyl hoştap howadan dem alyp, ösdi-örňedi. Edil, şu mysalynda Gurbanazar Ezizow şygyr döretdi, Nury Halmämmedow sazyny düzdi, Atageldi Garýagdyýew bolsa hemmesini jemläp, aýdyma geçirip, belent sesi bilen öz halkyna paýlady.

Adam göwni çöken, durmuşda kynçylyk çeken mahaly ýol görkeziji hökmünde, Magtymguly Pyragynyň şygyrlaryna ýüzlenip, maslahat tapýa. Dogry ýoluň salgysyny alyp, göwnüne aram tapýar.

Adam ýüregi gysanda, ýekesirände, Nury Halmämmet ýaly kompozitorlaryň dil bilen düşündirip bolmaýan saz dünýäsine aralaşyp, täsin ummana siňip gidýärler. Saz eserlerinden kimsi ylham alsa, kimsi durmuşa bolan höwes, ýaşaýşa bolan ýagşy umytlary alýar.

Bagşy aýdym aýdyp, döwrüň sesine ses goşup, hoş owazyny ýaňlandyran mahaly, ynsan ony diňläp ganyp bilmeýär. Ol aýdymlar oňa ruhy ganat, synmajak erk berýär. Atageldi aganyň dostlar hakda ýerine ýetirip gelýän aýdymyny diňläp, özümä dost diýilýän düşünjä garaýşym başgaça boldy. Ol eser berkligiň binýady hökmünde, geljek nesle wepadarlygyň nusgasy hökmünde hyzmat eder. Sebäbi bu aýdymy diňläp, öňki dostlaryň bilen dogan bolýaň we täze dostlaryň gözlegine çykýaň. Barlarynyň bolsa gadyryny bilip, olara bolan sylag-sarpaň, hormatyň has-da artýar.

Bir gün ýurdumyzyň belli şahyry Süleýman Ilamanow bilen žurnalist Meretgylyç Ýagmyrow dagylar jaň etdiler. Biz sagyk amanlyk soraşdyk. Ýaşulylar haýyş bilen ýüz tutdylar:

-       Inim hool gün “Türkmen Owazy” teleradioýaýlymynda dostumyz Atageldi Garýagdynyň konserti gitdi. Aýyň pylançasyna, sagat näçede gitdi –

diýip, anyk wagty bilen aýdyp, şol konserti diňläp ganyp bilmediklerini we eger ýazgysy bar bolsa, gaýrat edip göçürip berilmegini haýyş etdiler. Men eglenmän arhiwa jaň edip, ol diýilýän konserti elime aldym. Özümem oturyp diňledim. Diýmezçe, arzylamazça däl eken. Atageldi aga pioninanyň gapdalynda durup, öz dünýäsine siňip, aýdymy ýöne bir aýtman, her bir sözüni çintgäp, düşünip hem düşündirip, janygyp ýürejiginden syzdyryp-syzdyp aýdýardy. Sen bolsa ekranyň öňünde doňup, aňk bolup oturansyň. Onuň sesiniň badyny näme bilen deňeşdirjegimi bilemok. Şükür bagşy filminde Nury Halmämmediň sazyny Bulat Mansurow belent dagdan akyp gelýän derýa kimin joş urýan kadyrlar bilen tomaşaça saz bilen şekili garyp täsir edipdi. Bu ýerde Atageldi aganyň sesiniň tarypyna söz ejiz gelýär.  Diňe ýaňky ýaly dagyň  belentliginden bat bilen şaglap, zemine bagryny badaşdyran şaglawukmy, deňiz tolkunynda emele gelen apy-tupan gaýmy... ýa-ha seleň şemalyň astynda erkana dem alyp, asuda asmanyň, parahat zeminiň üstünde şat ýaşaýan ildeşlerimiziň güler ýüzi... türkmen sährasy, ajaýyp tebigaty, dagy-düzi, gaýgysy-gamy, dürli-dürli garaýyşlar bilen aňyňda aýlanyp göz-öňüňe getirmeler janlanýar. Ol duýgulary söze geçirerden gerimi dar gelýär. Muny diňe Atageldi Garýagdyýewiň aýdym aýdyp duran mahaly duýmak hem şol duýgularda ýaşamak bolýar.

Ol dünýäniň nusgalyk eserlerini ýerine ýetirende,  diline düşünmeseňem, Atageldi aganyň ýerine ýetirmeginde näme diýiljek bolýanyny aňşyryp oturansyň. Ol aýdymyň içinde ýaşaýar. Eginlerini silkip, özünden çykyp gidýär. Şeýle seredeňde Atageldi aga sada, ýumşak, hoşamaý, hoşgylykly ynsan. Ýöne eserdäki aýdyljak bolýan sözleriň manysyna, agramyna, sazyň öwrümlerine görä edil söweşe çykan mert, gaýduwsyz ýigitleri göz-öňüňe getirýär. Ol dogumlanýar, özüni haýsy hem bolsa bir oduň içine urup, öňünde bir maksat goýan serkerde ýaly, ýüregi Watan diýip urýar. Onuň ýüz-gözüniň sekuntda üýtgäp duran keşbini bir diýsene. Sesiniň ýetdiginden gabadynda duran müňläp adamlaryň iň soňky hataryndaky eşitsin diýen niýet bilen janykýar. Ol bir agaryp, bir gyzaryp, damarlary edil dutaryň tarlarynyň           on üçünji perdä galyşy ýaly tarňyldaýardy. Ol diňleýjisiniň aladasynam edýär. Aýdyljak bolýan, orta atylan mysaly olaryň aňyna ýetip, bilelikde çözmegiň tärlerini gözleýär.

Döwlet çäreleriniň birinde Atageldi aga dünýä belli nusgalyk eseri bolan “Figarony” ýerine ýetirdi. Men oňa aňk bolup galdym. Diňe men däl, tomaşaçylar zalynda näçe müň adam bar bolsa, ana şolaryň ählijesiniň demini alman diýen ýaly, durky bilen gulaga öwrülip diň salmagyny gazandy. Aýdymdan tamam bolansoň bolsa, diňleýjiler ör turup, gutarnyksyz el çarpyşmalar astynda Atageldi agany sahnada saklap ony goýbermediler. Ol bolsa, şol sadalygy bilen ýylgyrypjyk, öz hoşallygyny yzygider baş egmeler bilen jogap berip durdy.

Bir gezek döredijilik duşuşygy Gökdere jülgesinde Gahryman Arkadagymyzyň gurduryp ulanmaga beren edebi dynç alyş merkezleriniň  birinde Atageldi aga çykyş etdi. Hemme diňleýjilerem onuň sungatyna gaty uly hormat goýýan adamlardy. Ol birnäçe aýdymy ýerine ýetirdi. Serdarym, Gitme ýok, Aşgabat garaz diýjek bolýan zadym, sahna başga, üstüňe abanyp duran dag gerişleriniň eteginde bütin dünýä ýaň salýan ýaly aýdymyň şol ýerdäki, şol pursatdaky ýaňy başgady. Täsirinden çykar ýaly däldi. Tele ekranda diňlemek bir başga, janly ses bilen ýanynda gözüň bilen görüp, gulagyň bilen eşitmek bir başga eken. Içiňde gopýan harasady dile getirmek mümkin däl. Depe saçlaryň hüžžerip, sen edil dim-dik bolup gylyň üstünde oturan ýaly diýilýän duýgular gaplaýan eken. Ol seni birjikde öz erkiňe goýmaýar. Ol seni özüne bendi edip, öz labyryna dolap, öz yzyna tirkäp alyp gidiberýär eken. Sen hakyky dynç alan ýaly bolýaň.

Haçanda sazanda ony kowanda aýdym bir tüýsli bolýa, haçanda onuň özi pionina erk edende başgaça eken. Miras teleradioýaýlymynda Atageldi aga sazy hem özi çalyp, (Türkmen sährasyny) ýerine ýetirende gaty täsirli çykyş bolupdy. Onuň barmaklary bilen zybyndan çykjak jümle birek-birek bilen sazlaşyk tapýar. Ol sazanda bilen aýdanda sözleri öz erkine goýberip, bat almaly ýa-da haýallamaly ýeri gelende, saz çalýan şol depgini tutjak bolup oda-köze düşýär. Atageldi aganyň özi welin, ýaňky belentli-pesli ýerleri ýüzüniň ugruna sazlap, şeýlebir täsir edijilik güýji uly bolan sungat eserini döredýär. Muny diňe köp taraply ussatlar başaryp bilýär.

Iki agaç aýdymy bolsa, sahnada diňleseň bir tüýsli täsir edýär. Haçanda tebigatyň goýnuna baryp, hut şol iki agajy tapyp, dagdan akýan çeşmäniň baglary suwa ýakyş pursatlaryny söze görä şekilleriň ýazgy edilýän pursatlaryna gatnaşyp, Atageldi aganyň şol agaja ýaplanyp, onuň bilen sözleşýän mysalynda hakyky ýagdaýy janlandyrylan şekilli aýdyma tomaşa etmegiň täsiri aýdyp diýer ýaly däl. Ana, şeýle taryhy pursatlara hut özi gatnaşyp, geljek nesle nusgalyk eserleri diňe Atageldi Garýagdyýew ýaly ussat halypalar galdyrmagy başarýarlar.

Atadurdy Gurbanowyň sözlerine, Weli Muhadowyň sazyna ir döwür “Aşyklaryň şäheri” diýen aýdymy aýdyp, ýaş döwürlemde meşgurlyga eýe boldum. Moskwada okap ýören döwürlerim uly orkestr bilen ýazgy etdik. Aşgabada gelip suw, monumentiň ýanynda gyzyl köýnekli şekilli aýdym döredipdik. Teleýaýlymlarda şu günki güne çenli halkymyz gowy görüp diňläp gelinýär. Şol aýdym öňki görnüşi bilen täze şu güni garyp täzeden işlenildi. “Aşyklaryň şäheri” aýdymyny diňläniňde Aşgabatjan, Aşgabat söýýän seni Aşgabat diýip aýdýan aýdanyma tomaşa edeniňde çagalyk ýyllaryňa dolanýarsyň. Kalbyňy düşündirip bolmajak duýgular gaplap alýar. Çünki çagalykda aňda galan şekiller bu günki gün ak mermere bürenip oturan ak şäherimiz Aşgabadyň taryhy şekillerini synlap bir gez ýigdelýärsiň. Häzirki keşbini görüp bolsa begenýärsiň, buýsanýarsyň, guwanýarsyň. Şeýle duýgulary oýaryp başarýan bolsa Atageldi halypanyň taryhyň gatlaryna siňip giden hoş owazy bolup durýar.

Paýtagtymyz Aşgabat şäheriniň 140-ýyllygy mynasybetli Çoganly şäherçesinde 140-sany täze jaý gurlup, Gahryman Arkadagymyz halkymyza peşgeş berdi. Şol dabaranyň açylşyna taýýarlyk görlende medeniýet işgärleri maslahatlaşyp, Atageldi Garýagdyýewiň “Aşgabat” aýdymynyň astynda öňki döwri janlandyryp, Berkarar döwletimiziň Bagtyýarlyk döwrüne gelinşi bilen şu güni janlandyryldy. Bu günüň özi hem taryhy sahypalara ýazylan hoş günleriň biri bolupdy. Atageldi aga ine indi, kyrk ýyl bäri “Aşgabat” atly aýdymy aýdyp gelýändigini aýdýp, geçen ýyl Aşgabat paýtagtymyzyň esaslandyrylmagynyň 140-ýyllygy mynasybetli Türkmenistanyň Prezidentiniň yglan eden “Türkmeniň altyn asyry”atly bäsleşiginiň ýeňijisi bolup, Gahryman Arkadagymyzyň Şa serpaýyna täzeje awtoulag berendigini buýsanç bilen belläp, şeýle diýdi:

- Hormatly Arkadagymyza alkyş aýtdym, çuňňur minnetdarlygymy bildirip, janynyň sag bolup, ömrüniň uzak bolmagyny diledim. Ýurt derejesinde, döwlet derejesinde alyp barýan işleri amala aşsyn. Elmydama türkmen halkymyz parahat bolsun. Geljekki nesiller üçin Prezidentimiziň edýän aladalary gaty ummasyz... Geljekki ýaşlar üçin, ogul-gyzlar üçin, şolaryň inteligent adamlar bolup, belli bir käriň eýesi bolmaklarynyň aladasyny edýär. Hasam sungat adamlaryna üns berýär. Arkadagymyz aýdym saza dogry baha bermegi başarýar. Maňa berlen peşgeşi tutuş türkmen sungat işgärlerine berildi hasap edýärin - diýdi.

Bir gün halypa Halmämmet Kakabaýew gelip, okuwçylary bilen surata düşüren diplom işleriniň montaž işlerini ýerine ýetirip bermegimi sorady. Uly höwes bilen boýun aldym. Filmi seplemäge girişdik. Baş gahryman şahyryň keşbini Atageldi Garýagdyýew janlandyrypdyr. Ol filmde şygyr döretjek bolup, setirleri yzarlap ýerbe-ýer goýjak bolanda eline jaň gelip, pikirini jemlemäge maý bermeýär. Onuň paltasy daşa diräp, ahyry el telefonyndan dynmak isläp, geçip barýan nätanyş biriniň eline tutduryp goýberýär. Nätanyş telefony yzyna tabşyrjak bolup her tüýsli wakalara sezewar bolýar. Telefona gelýän jaňlardan, edilýän gürrüňlerden Atageldi aganyň häsiýeti açylyp başlaýar. Halmämmet aga Atageldi aga goýulýan sylag-sarpany kinoda ulansada, köp wakalaryň hakyky durmuşdan alynandygyny aýdypdy.

Merhum halypa Orazmyrat Gummadow “Kemine” filminiň baş gahrymanyny gözläp kösenmändigini aýdypdy. Ol hut Atageldi Garýagdyny göz öňüne getirip, köp sahnany şol keşpde görüp ýazandygyny belläpdi. Onuň ynandyryjy ýerine ýetirip, filmiň üstünlige eýe bolmagynda uly täsirini ýetiripdi diýip belläpdi.

Ilmyrat Bekmiýewiň “Hakyda” atly çeper filminde baş gahrymanyň kakasy Perman gojanyň keşbini janlandyrypdyr. Ol sada, parasatly tüýs türkmen gojasynyň häsiýetini açyp görkezipdir. Ogly gullyk borjuny ýerine ýetirip gelýän pursady ata mähri bilen balasyny bagryna basyp:

-       Hany gel-geç oglum, al çaý iç, ine öz ellerim bilen bişiren gyzzyrmamdanam iýip otyr – diýip, görenlere şeýle kakaň bolaýsa diýen pikiri oýarmagy başarypdyr. Ol öz ogluna halallygy ündäp, daýhançylygy öwredýär. Gerdeninde agyr ýüki çekip, egnine azal dakyp, ogly bilen ýer sürýär. Perman gojanyň keşbi bilen mertligiň, gaýduwsyzlygyň, ar-namysly türkmen gerçeginiň häsiýetiniň beýik nusgasyny dünýä äşgär edýär.

Hormatly Prezidetimiziň saýasynda ussat halypalara taýsyz tagallalar edilýär. Döredijilik adamlary birek-biregiň ýeten derejelerinden nusgalyk görelde alyp, özleri hem ussatlyga tarap hyjuwly zähmet çekýärler. Halypa şägirtlik ýolunda Atageldi halypa alyp berýan işlerinde mundan beýläk hem uly üstünlikler arzuw edýäris.

Ýagmyr Türşekow